مهم ترین تبعات اجتماعی بازاریابی شبکه ای (مرکز پژوهشهای مجلس)

*این مطلب از سایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی اخذ شده است.

تاریخ انتشار این خبر: 8/مهر/1385

جدیدترین گزارش مرکز پژوهشها از آثار فعالیت شرکتهای هرمی در ایران جذب ناجوانمردانه؛ مهمترین تبعات اجتماعی بازاریابی شبکه ای

مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی شیوه‌های جذب ناجوانمردانه و مهمترین پیامدهای اجتماعی فعالیت‌ شرکتهای هرمی (گلدکوئیستی) در ایران را تشریح کرد.

به گزارش دفتر اطلاع رسانی مرکز پژوهشها، دفتر مطالعات فرهنگی این مرکز با بررسی آثار اجتماعی ناشی از فعالیت شرکتهای هرمی در ایران متذکر شد که جذب ناجوانمردانه دوستان و اقوام در دستور کار این شبکه‌ها قرار گرفته و در روش جذب این نوع شرکت‌ها، به جذب دوستان صمیمی در مراحل اولیه تاکید فراوانی شده و در جزوه راهنمای جذب خطاب به اعضای این شبکه‌ها تاکید شده که «ابتدا لیستی از بهترین دوستان، اقوام و نزدیکان خود تهیه کنید و به آن‌ها بر اساس سطح سواد، میزان ریسک‌پذیری، وقت آزادی که دارند و مهمتر از همه میزان اعتمادی که به شما دارند امتیاز بدهید و بر اساس اولویت‌های به دست آمده، سراغ آن‌ها بروید. هیچ‌وقت در مورد کار، تلفنی با آنها صحبت نکنید و از پشت تلفن تنها کنجکاوی افراد را برانگیزید و نامی از شرکت نبرید. قرار بگذارید و طوری وانمود کنید که برای کسب منافع شخصی به سراغ او نیامده‌اید. محیط را دوستانه جلوه دهید، تا وقتی که خود مسلط نشده‌اید، شخصا اقدام به معرفی کار نکنید و از لیدر(راهنمای) خود کمک بگیرید. نام هیچ یک از دوستان خود را از قلم نیندازید. همچنین هرگز افرادی را به دلیل این که خیلی فقیر، پولدار، گرفتار، بی‌تجربه، پیر یا جوان هستند، از دست ندهید، تعیین زمان قرار را به عهده او بگذارید. برای معرفی کار بهترین مکان منزل شما و بدترین مکان منزل دوست شماست، چرا که در منزل شما تسلط با شماست. بهترین حالت و نتیجه از جلسات تک نفره به دست می‌آید. زیرا انرژی شما صرف یک نفر می‌شود. اگر فردی منفی‌ نزد دوست حضور داشته باشد به راحتی بر روی سایرین اثر منفی می‌گذارد. 
مرکز پژوهشها در ادامه با افشای بخش دیگری از روشهای جذب ناجوانمردانه شرکتهای هرمی که به دست‌اندرکاران مربوطه آموزش داده شده است پرداخت و افزود: به اعضای شرکتهای هرمی تاکید شده که «همیشه خانم‌ها و آقایان متاهل را همراه همسرشان دعوت کنید، در جلسه معرفی سیگار نکشید، چرت نزنید ، سر خود را پایین نیندازید و هیچ کاری جز گوش دادن به سخنان برگزار کننده انجام ندهید. توضیح اضافه ندهید از دوست خود بخواهید با کسی در مورد موضوع صحبت نکند. او فقط با خود مشورت کند. زیرا دیگران چون اطلاعاتشان ناقص است معمولا دیدی منفی دارند، اولین اصل این تجارت صداقت است! همواره به زیردستان خود روحیه بدهید و آن‌ها را به آرامش دعوت کنید. بعد از دو روز، عضویت فرد تازه را پیگیری کنید. اگر جواب مناسبی برای سوال او نداشتید، بدون سعی در دادن جواب و دفاع از سیستم، بلافاصله با بالاسری خود مشورت کرده و جواب مناسب را جویا شوید. هیچ‌گاه در مقابل او جبهه‌گیری نکنید مسائل و مشکلات او را شبیه مشکلات خود در ابتدای کار وانمود کنید. هیچ‌گاه برای خرید به کسی اصرار نکنید. افرادی را که در قدم اول به شما جواب منفی می‌دهند هرگز از دست ندهید چون، آن‌ها یا کاری را آغاز نمی‌کنند یا آن را بسیار جدی و پرتلاش و با انرژی دنبال می‌کنند. هیچ‌گاه از طرف مقابل انتقاد نکنید. در مقابل او قرار نگیرید و نشان دهید که همراه وی هستید و قصد کمک به او را دارید. همیشه به دوست خود نشان دهید که در این سیستم بیشتر از او در حال فعالیت هستید. هرگز وارد بحث و جدل نشوید مگر آن که مطمئن باشید برنده هستید. هر نکته مثبت را به زیرگروه‌ها و هر نکته منفی یا ابهام آلوده را به لیدرهایتان انتقال دهید».
مرکز پژوهشها در بخش دیگری از بررسی خود با اشاره به این که همه جملات فوق از یک جزوه چندین ده صفحه‌ای انتخاب شده و برگرفته از روش‌های روان‌شناختی جذب افراد به گروه می‌باشد افزود: ملاحظه می‌شود که این شرکتها چگونه روحیه سودجویانه و ریاکارانه خود را با سوء استفاده از بهترین دوستان یک فرد که به وی اعتماد کامل دارند، به او القا می‌کند که این روابط اجتماعی در ادامه نه به عنوان شناخت رو در رو و متعامل بین دو انسان، بلکه به رابطه سودجویانه یک فرد در شناخت طرف مقابل و استفاده از نقاط ضعف و قوت شخصیتی و نیازهای واقعی و آرمانی تبدیل می‌شود و این شناخت نیز نه تنها رشد فرد مقابل را در بر ندارد که تنها به واسطه منافع مالی دوستان و نزدیکانش در جلسات حاضر شده و به نوعی هر کس تنها حکم تامین‌کننده منافع جمع میزبانش را دارد.
دفتر مطالعات فرهنگی مرکز پژوهشها تاکید کرد که آنچه در این شرکتها به عنوان رفاقت‌های ایجاد شده در شبکه مطرح است، هیچ تناسبی با آموزه‌های دینی ندارد که دوست خوب را کسی می‌داند که انسان را به یاد خدا بیندازد. زیرا در شبکه‌های هرمی دوستی‌ها بر اساس نفع شخص بوده و در پیوند با حمایت‌های دو طرفه به ظاهر دوستانه می‌باشد و چون ریشه در فطرت و حقیقت آدمی ندارد، حداکثر وابستگی متقابل نامیده می‌شود. این افراد همچنین ممکن است دوستان خوبی را به علت مخالفت‌شان با این مساله و دلخوری‌های پیش آمده حاصل از آن، از دست بدهند.
مرکز پژوهشها در پایان لزوم آگاه‌سازی جامعه در برابر ترفندهای این شبکه‌ها را خاطرنشان ساخت و افزود: اگر چه آثار اقتصادی این پدیده را می‌توان با قانونگذاری و نظارت‌های قضائی به حداقل رساند لیکن آثار فرهنگی و اجتماعی بس درازمدت و بطئی‌تر از آنند که توسط به ابزارهای نظارتی بتواند آن‌ها را رفع کند و به همین دلیل به نظر می‌رسد تنها ابزار موثر برای مقابله با آثار نامطلوب پدیده شرکت‌های هرمی در بین جامعه و به ویژه جوانان، افزایش سطح آگاهیهای اجتماعی از یکسو و توجه به فرهنگ و اجزای آن در نهادهای متولی از سوی دیگر باشد. واکنش‌های نخبگان ، دانشگاهیان و مراجع عظام تقلید به این پدیده اگر چه نشان‌دهنده آستانه بالای حساسیت در جامعه فرهنگی ایران می‌باشد؛ اما حضور محتاطانه و کم‌رمق دستگاه‌های مسئول در پاسخ به این آثار و تبعات نشان از ضرورت توجه جدی‌تر به آثار فرهنگی این گونه پدیده‌های غیرفرهنگی دارد.